Achter elke voordeur leeft hier een verhaal. Wie in de geschiedenis van Schuttersveld duikt, stuit op een bijzonder verhaal dat zich afspeelt in de Tweede Wereldoorlog. Jack Aldewereld (78) uit Brunssum ontdekte het op de zoektocht naar zijn eigen geschiedenis. Wij vertellen het graag, omdat het de kracht van saamhorigheid laat zien.
Jack Aldewereld was een halfjaar oud toen zijn ouders tijdens een razzia in Amsterdam werden opgepakt. Hun buren zaten in het verzet. Het lukte hen om Jack en zijn zus uit de handen van de nazi’s te houden. De kinderen moesten zo snel mogelijk weg uit Amsterdam. “Blonde kinderen werden naar het noorden gebracht”, vertelt Jack. “Kinderen met donkere haren gingen naar Limburg, omdat zij hier niet zouden opvallen in de grote, buitenlandse mijnwerkersgezinnen.
Ik kwam in Brunssum terecht bij ongelofelijk lieve pleegouders. Zij hebben mijn leven gered.” “Na de oorlog werd nooit meer over de oorlog gesproken”, vervolgt Jack. “Eenmaal ouder werd ik nieuwsgierig naar mijn verhaal. Hoe was ik in Brunssum terechtgekomen? En waren er meer kinderen zoals ik? Tijdens mijn onderzoek ontdekte ik dat er ongeveer 600 joodse kinderen uit Amsterdam zijn weg gesmokkeld. Ongeveer 250 mensen, waaronder tientallen kinderen, zijn in Brunssum opgevangen. Hier was een ongelofelijk sterk netwerk actief dat vele levens heeft gered. Waar ik kan, wil ik de helden van toen eren.”
DE HELDENROUTE DOOR SCHUTTERSVELD
De Jack Aldewereld Stichting vertelt het bijzondere verhaal over de opvang van de joodse onderduikers – met de inwoners van Schuttersveld in de hoofdrol – op scholen in Nederland, België en Duitsland. Om te laten zien dat iedereen op zijn manier kan bijdragen aan een verdraagzame en mooie samenleving. Speciaal voor het Wellermagazine leidt Jack ons langs de huizen waar dit verhaal van hoop zich afspeelde.
We starten nét buiten Schuttersveld bij de St. Vincentiuskerk. Hier woonde en werkte pater Wim van der Geest, de oprichter van de Limburgse afdeling van de ‘Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers’. Deze organisatie bracht ook de joodse kinderen naar Limburg. 29 oktober jl. is als eerbetoon aan de indertijd 30-jarige pater voor de kerk een plaquette onthuld.
Aan de Schoolstraat 14 woonde de familie Stakenborg. Zij organiseerden de onderduikadressen en zorgden voor persoonskaarten en voedselbonnen voor de gastgezinnen. Ook haalden zij geregeld de kinderen op die in Sittard of Heerlen aankwamen. Soms was er niet meteen een onderduikadres beschikbaar. In ‘het elastieken huis’ aan de Prins Hendriklaan 115 heeft de familie Vermeer talloze onderduikers tijdelijk opgevangen, totdat zij naar hun gastgezin konden.
Aan de Zandstraat staat een plaquette met een gedicht van Ina Aldewereld: ‘Zodat wij niet vergeten’ heet het.
Op de hoek Haafheidestraat/Van Speijkstraat herinnert een muurschildering aan het transportbedrijf van de familie Van Bree. Zij vervoerden kolen richting Randstad; géén wagen kwam leeg terug. In het huis verbleven ook onderduikers. Onder hen twee Duitse soldaten die niet meer voor Hitler wilden vechten. 6 november 1943 werd dominee Pontier uit Heerlen opgepakt; hij was een sleutelfiguur binnen de landelijke onderduikorganisatie. Uit angst dat hij tijdens de verhoren zou breken, werden alle joodse kinderen die in Brunssum verbleven tijdelijk ondergebracht bij familie Broers. Hun huis was verbonden aan de pompgebouwen in het Schutterspark. Tijdens een razzia moesten ze ook hier weg. Twee angstige dagen en nachten verbleven de kinderen in de badhokjes bij het toenmalige openluchtzwembad op de heide. De pompgebouwen werden zwaar bewaakt door de bezetter. Desondanks bood de familie Broers onderdak aan tientallen kinderen, die na hun avontuur in de badhokjes niet meteen terug konden naar hun oude onderduikadres.
In vele huizen in Schuttersveld zijn onderduikers opgevangen. In het huis aan de Kempstraat 54 zat het luik naar de schuilkelder jarenlang verstopt achter een kast. De huidige bewoner ontdekte het bij een klusje in de kelder. De toenmalige bewoners hadden de kruipruimte zelf dieper uitgegraven.
Foto: Schuilkelder aan de Kempstraat
Aan de Vijverstraat woonde een man die tijdens de oorlog rondliep in een uniform van de bezetter. Na de bevrijding werd duidelijk dat hij een huis vol onderduikers had; met het uniform hield hij de bezetter op afstand.
Weller onderzoekt samen met de Jack Aldewereld Stichting en de gemeente Brunssum de mogelijkheden om dit bijzondere verhaal van moed, medemenselijkheid en solidariteit een zichtbare plek geven in de wijkontwikkeling van Schuttersveld. Zeker in deze tijd, waarin we soms tegenover elkaar in plaats van naast elkaar staan, is het ongelofelijk belangrijk dat wij dit verhaal blijven vertellen. Zodat wij niet vergeten.
Jack Aldewereld van de gelijknamige stichting